Brody - drewniany kościół pw. śś. Andrzeja Apostoła i Marii Magdaleny oraz drewniana dzwonnica

województwo wielkopolskie

powiat nowotomyski

gmina Lwówek

adres: Brody 130

archidiecezja poznańska

dekanat pniewski

parafia in situ.

GPS: 52°26’18”N 16°17’40”E

Typ obiektu: Pierwotnie kościół obrządku rzymskokatolickiego. Obecnie bez zmian.

Status: kościół parafialny.

Data budowy: 1673 r.

Data przebudowy / rozbudowy: 1731 r., 1751 r. lub 1756 r., 1760 r.

Data renowacji / restauracji / remontu: l. 1935-39, l. 1988-92, 2011 r.

Data konsekracji: brak danych.

Fundator: Piotr Lubicz Kurowski i proboszcz Jan Stanisław Jabłoński (1670 r.); podczaszy poznański Józef Cywiński (1760 r.).

Architekt: Wiktor Gosieniecki (remont l. 1935-39).

Budowniczy / cieśla: brak danych.

Historia:

Pierwszy kościół został ufundowany w XI lub XII w., i zaliczał się do najstarszych w diecezji. Jego dzieje nie są znane. W 1 poł. XVII w. świątynia była opisywana jako drewniana z wieżą i sygnaturką. Zniszczył ją pożar około roku 1670. Obecny kościół został wzniesiony w miejscu poprzedniego w 1673 r z fundacji Piotra Lubicza Kurowskiego i proboszcza Jana Stanisława Jabłońskiego. Pierwotnie na planie krzyża łacińskiego z parą symetrycznych kaplic, salowy. Część prezbiterialna zamknięta poligonalnie. Wieża z kruchtą zlokalizowana po stronie zachodniej. Zakrystia po stronie północnej. Rozbudowany o zakrystię murowaną (w miejsce drewnianej) w 1731 r. oraz o szkieletową kruchtę południową w 1751⁵⁾ r. lub 1756³⁾ r. W 1760 r. Józef Cywiński, podczaszy poznański, uposażył wnętrze kościoła (ołtarz główny oraz ołtarze boczne). Restaurowany w l. 1935-39 pod kierownictwem Wiktora Gosienieckiego (m. in. wymiana desek pułapu dolnego stropu, posadzek, postawienie nowej empory chóru, montaż witraży). Restaurowany gruntownie w l. 1988-92 i 2011 r. przez firmę Radosława Adamczaka³⁾.

Józef Łukaszewicz w pozycji „Krótki Opis Historyczny Kościołów Parochialnych…” tom II, tak pisze:

„...Broccy założyli we wsi tej kościół parochialny, nie wiadomo atoli kiedy. Od samego początku z drzewa stawiany podlegał częstym ruinom i pożarom. I tak np. pogorzał w drugiej połowie 17. wieku. Wystawiony w miejsce jego nowy, także z drzewa, poświęcił około 1670. Maciej Kurski, sufragan poznański, jak opiewa wizyta Libowicza z r. 1725. >>Kościół w Brodach – mówi wspomniona wizyta – jest z drzewa, w kształcie krzyża zbudowany, przez Przewielebnego Macieja Kurskiego, sufragana poznańskiego, poświęcony, pod tytułem ś. Maryi Magdaleny i ś. Andrzeja apostoła.<< Bractwo szkaplerza zaprowadzonem w nim zostao 1688 roku. - Księgi jego zaczynają się od r. 1604.

Kościół w Brodach zawiera w sobie kilka pomników. A nasamprzód nad zakrystyą jego wiszą cztery wizerunki dawniejszych plebanów miejscowych; jako to, pierwszy ks. Jana Jabłońskiego, zmarłego dnia 6. Kwietnia 1674 roku z następującym napisem: „Perillustris et Admodum Reverendus Dominus Joannes Jabłoński Decanus Lwowecensis Parochus Brodensis hujus Ecclesiae patrocinante sibi benefactorum ope fundator in ea ter tantum oblato sacrificio Deo, ad eundem qui unus in essentia et trinus in personis est videndum sicuti est, migravit Anno Domini 1674 die 6 Augusti;” drugi ks. Kazimierza Pachowicza, zmarłego dnia 20. Kwietnia 1706 roku; grób tegoż jest przed wielkim ołtarzem pod lampą a na nim napis: >>A. R. D. Casimirus Pachowicz Decanus Lwowecensis Parochus Brodensis obiit Anno Domini 1705 die 20. Aprilis. Requiescat in pace; trzeci bez napisu; czwarty ks. Jakóba Szotkiewicza, zmarłego dnia 12. Lutego 1726 roku, ma on nagrobek na prawym rogu wielkiego ołtarza z następującym napisem: „Hic quiescit A. R. Jacobus Szotkiewicz Vicarius Brodensis, obiit 17. Februarii A. D. 1706. Requiescat in pace.” - Na przeciwko wielkiego ołtarza zawieszonem jest popiersie z napisem: „D. O. M. Quem saeculum capere non poterat, haec quantula capit urna Gnsum Dnum Petrum de Kurowko Kurowski qui cum genus Lubiciorum sortitus fuisset nobilissimum, aetatem ultra saeculum protendisset rarissimum, virtutis sinplicitatis praecipuae ac rectitudinis coluisset solidissimus, tandem liberis optime dispositis ex more Christianorum sacramentis praemonnitus in orthodoxa catholica fide quam ab infantia profitebatur constnatissimus meritis et senio gravis, virtuti immortuus docuit immortalitatem vitam meritus posse non mori, vivit tanen etiam nunc in ecclesia Brodensi Benefactor superstes, in cujus (fabricam) cum ultra florenos mille expendisset immortalitatis suae famae extitit fabricator. Julius eum terris erripuit, coelo intulit, die 7. Julii Anno Christi 1673. Aetatis 104. Viator hoc lege et luge.<< Pewnie to będzie jedyny pomnik w całej dawnej Polsce, poświęcony pamiątce stoczteroletniego starca. - Obok tego popiersia wisitablica z napisem: „D. O. M. Constantia de Rozdrażew vitae et fortunae socia Magnifici ac Generosi Mathiae Białęski de Białężyce Rosis et virtutibus quidquid in pulchro flore adultus videris, omne id regnavit in viva, justum ut deploretur in Mortua. Nihil in ea immaturum cogita, praeter obitum et estatem. In ipse mortis apparatu, tantam operam dedit, quantam ab aliorum senio vix speranus. Lugeri meruit, eum qua perennia tot tumulantur decora. Heu mortis feritas atrox sustulit eam e cinerum domo. Anno Dni 1680 die 9. Februar. Anno aetatis 26. Cujus animae lector die et axopia requiem.<< - Wchodząc do kościoła po lewej stronie wisi tablica z napisem: „D. O. M. Sta viator et inconstantiam vide fortunae Ex Illus. et Mmgci Constanti Marszewski Castellani Prement. Constat jactura. Ores mira dum Castellaniam subsellium mutatum in urnam et quem magnum Constantinum reputavimus, nunc tam parvo inclusus ergastulo, tanen magnus. Mgnitudinem ejus vis scire? Metire ex longa in pauperes manu, floruit in vita Roseo bonae famae Lechicum implens orbem, quia ex Mgfico Adalberto Marszewski progenitus quinque ex Mgfica Marianna Naramowska procreavit filias ast has post se reliquit vivas, decidit in messe veluti flos Adalberti die 17. Augusti 1716 ergo tibi floride lector ne fide ac casu Illust. Constantini vide, diu vixit quia aetatis suae annos 83 immo cito mortuus dum vita ipsius vixit patria, mortuus facet in pauperibus Francisci aedibus^I) et ab inope ejus prole coelestes expetit divitias et a te pie lector. - Na balce przez kościół naprzeciwko wielkiego ołtarza zaciągnionej jest napis : „Petrus Kurowski supremus hujus fabricae Benefactor quia plusquam mille florenos donavit. Hic sepultus Anno Domini 1673. Requiescat in pace.”

W kaplicy znajduje się pomnik z nowszych czasów, poświęcony pamiątce Łukasza Szczanieckiego sędziego pokoju powiatu poznańskiego, zmarłego d. 28 Lipca 1810 r.”⁶⁾

Powyższy zapis opatrując przypisem:

„I) Z wyrazów tych pokazuje się, że tablica ta miała tu bydź przeniesioną z jakiegoś kościoła klasztornego reguły ś. Franciszka.”⁶⁾ [pisownia oryginalna]

Konstrukcja: zdwojona konstrukcja ścian pierwotna, quasi-przysłupowa; zrąb okolony szkieletem⁵⁾.

Opis:

Obecny kościół, zbudowany w stylu barokowym na planie krzyża łacińskiego, z drewna świerkowego³⁾, jest jednonawowy, o zdwojonej konstrukcji ścian pierwotnej (quasi-przysłupowa; zrąb okolony szkieletem), orientowany. Szkielet od początku bez wypełnienia, oszalowany. Część prezbiterialna zamknięta trójbocznie. Ramiona boczne to kaplice, zamknięte prostokątnie, zwieńczone trójkątnymi szczytami, tworzące rodzaj transeptu, o kalenicach niższych od nawy głównej. Prezbiterium szerokością równe nawie, z boczną murowaną, oszalowaną deskami zakrystią. Kruchta z boku nawy. Dach główny jednokalenicowy. Dach nad krychtą południową dwuspadowa a nad zakrystią pulpitowy, stromy, o połaci wyprowadzonej bezpośrednio pod gzymsem koronującym ściany prezbiterium. Wieża od frontu, konstrukcji słupowej z kruchtą w przyziemiu. Wszystkie dachy kryte gontem. Wieża o dwóch uskokowych kondygnacjach, szerszej dolnej równej wysokością korpusowi i węższej górnej o wysokości nieco poniżej kalenicy. Kondygnacja dolna kryta dwoma dachami pulpitowymi (po bokach kondygnacji górnej). Kondygnacja górna zwieńczona dachem cebulastym z przezroczą, wieloboczną latarnią z blaszanym barokowym hełmem cebulastym ze sterczyną, gałką i krzyżem. Całość na ceglanej niskiej podmurówce.

Wnętrze i wyposażenie:

Wewnątrz strop płaski, wspólny, na jednej wysokości, pułap dolny dla nawy, prezbiterium i kaplic. Pod stropem korpusu i w otwarciu kaplic podciągi oparte na ostatkach bierwion korpusu i kaplic. Spodnia płaszczyzna podciągów wycinana faliście, płaszczyzny boczne obficie dekorowane ornamentem perełkowym. Belka tęczowa bezpośrednio pod ostatkami wschodniego podciągu oparta na konsolach również bogato dekorowana snycerką. Belka tęczowa z rzeźbami Grupy Pasyjnej (Chrystus Ukrzyżowany, Matka Boska i św. Maria Magdalena) z ok. poł. XVII w., z inskrypcją fundacyjną na bocznej płaszczyźnie: PETRUS KUROWSKI SUPREMUS HUIUS FABRICÆ BENEFACTOR QUIA PLUSQUAM MILLE FLORENOS ET DONAVIT HIC SEPULTUS ANNO DNI 1673 REQUIESCIT [Q]⁵⁾. Snycerskie zdobienia w postaci motywów ornamentalnych, głównie perełkowe, występują na wielu elementach: podciągach, gzymsach koronujących, obokniach, portalach drzwiowych. Portal zachodni o esowato ukształtowanych krawędziach z datą na nadprożu: ANNO DOMINI M:DC:LXXIII:⁵⁾. Portal południowy o odrzwiach pokrytych ornamentem z napisem na nadprożu: JOANNES STANISLAUS JABŁONSKY / PAROCHUS BRODENSIS OPE / BENEFACTORUM ÆDIFICAVIT⁵⁾. Chór muzyczny wsparty na dwóch dekoracyjnie wyciętych słupach z wybrzuszonym parapetem w części środkowej i z prospektem organowym z lat 30 XX w., wykonanym przez Bacha³⁾. W niektórych miejscach zachowana delikatna polichromia młodopolska. Pozostała pochodzi z lat 20 XX w., autorstwa Gosieniewskiego. Wyposażenie w stylu rokokowym: ołtarz główny i sześć ołtarzy bocznych wykonanych przez snycerza z Leszna Jana Beckera z p. XVIII w. W ołtarzu głównym obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem oraz obraz św. Marii Magdaleny²⁾. Ambona, konfesjonały i Droga Krzyżowa z lat 20 XX w., autorstwa Wiktora Gosieniewskiego³⁾. Kamienna kropielnica wg tradycji z XI³⁾ w. Dwie ławy kolatorskie z herbami von Pflugów von Sarrazin. Krucyfiks z XVII w. Portrety trumienne i blachy herbowe. W oknach 12 witraży z wizerunkami apostołów z lat 30 XX w. z napisami z 1939 r. proszącymi o wolność z pod okupacji hitlerowskiej. Na wyposażeniu dwa dzwony z XVI³⁾ w. i 1730³⁾ r.

Otoczenie:

Drewniana dzwonnica o ścianach pochyłych ku górze z k. XVII3) w. lub z 2 poł. XVIII¹⁾ w. zbudowana na planie kwadratu, zwieńczona iglicowym, czworobocznym hełmem gontowym. Przed wejściem głównym pomnik przyrody – lipa szerokolistna o obwodzie 670cm³⁾ oraz wiele innych drzew liściastych (głównie lipy i kasztanowce). W bezpośrednim sąsiedztwie plebania z 1910 r. Wokół terenu kościelnego ogrodzenie częściowo w postaci muru z cegły a częściowo z murowanych, tynkowanych słupków i pól wypełnionych sztachetowym płotem drewnianym na niskiej, tynkowanej podmurówce. Brama i furtka kute stalowe na takich samych słupach zwieńczonych betonową czapą z krzyżem.

Obiekt zabytkowy: Decyzja nr 2467/A z dnia 12.12.1932 r.

Mapy: Atlas Copernicus 1:200.000 – 112.A2; Atlas Kompas 1:200.000 – 66.C4; Atlas ExpressMap 1:200.000 – 65.A4; Atlas Cartomedia 1:75.000 – 51.La28.

Mapy archiwalne:

P39 S22 C (alt. 3922 C) LWÓWEK (1:25.000 WIG - Mapa Szczegółowa Polski /1929 – 1939/)

3563 (alt. 1925) Neustadt (b. Pinne) (1:25.000 Topographische Karte (Messtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 – 1945/)

39-22-C (1:25.000 Bodenschäzungskarte - w cięciu WIG25 /1940 – 1944/)

3563 (alt. 1925) Neustadt (b. Pinne) (1:25.000 AMS M841 Germany [east], M851 Poland, M852 East Prussia)

2522 IV Nowy Tomyśl / Lwówek (1:50.000 AMS M751, M753 Poland, M752 East Prussia)

Dawne oraz obcojęzyczne nazwy miejscowości na archiwalnych mapach: Pflug.

Literatura:

1) Wielkopolskie Kościoły Drewniane; Ryszard Brykowski; Księgarnia Św. Wojciecha; Poznań 2001; str. 133.

2) Drewniane Kościoły w Wielkopolsce; Piotr Maluśkiewicz; Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury; Poznań 2004; str. 31-32.

3) http://www.kosciolydrewniane.pl/

4) http://pl.wikipedia.org/

5) Kościoły Drewniane o Zdwojonej Konstrukcji Ścian w Wielkopolsce; Aleksander Jankowski; Wydawnictwo Uniwersytetu im. Kazimierza Wielkiego; Bydgoszcz 2009; str. 165-170.

6) Krótki Opis Historyczny Kościołów Parochialnych, kościółków, kaplic, klasztorów, szkółek parochialnych, szpitali i innych zakładów dobroczynnych w dawnej Dyecezyi Poznańskiej; Józef Łukaszewicz; tom II; Poznań 1859; str. 426-29.

7) Słownik Krajoznawczy Wielkopolski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa – Poznań 1992, Komitet redakcyjny: Paweł Anders, Włodzimierz Łęcki, Piotr Maluśkiewicz. Rozszerzone wydanie: Wielkopolska – Słownik Krajoznawczy, Wydawnictwo Kurpisz, Poznań – 2002.

Zdjęcia wykonano dnia 21 października 2007 r.

Wykorzystano fragment mapy archiwalnej o godle: 3563 (alt. 1925) Neustadt (b. Pinne) (1:25.000 Topographische Karte (Messtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 – 1945/) z roku 1940 za zgodą serwisu internetowego MAPSTER.

Golina - drewniany kościół pw. św. Andrzeja Apostoła oraz drewniana dzwonnica

województwo wielkopolskie;

powiat jarociński;

gmina Jarocin.

Adres: ul. Księdza Sz. Toboły 1.

diecezja kaliska;

dekanat jarociński;

parafia „in situ”.

GPS: 51°54’50.8”N 17°28’31.7”E.

Typ obiektu: Pierwotnie kościół obrządku rzymskokatolickiego. Obecnie bez zmian.

Status: kościół parafialny.

Data budowy: 2 poł. XVII w.

Data przebudowy / rozbudowy: 1739 r. dobudowa zakrystii⁵⁾; 1866 r. dobudowa kruchty⁵⁾; l. 1999-2000 dobudowa kaplicy; l. 2010-12 przebudowa kaplicy.

Data renowacji / restauracji / remontu: l. 1726-46³⁾ lub 1739⁵⁾ gruntowny remont; 1866 r.; 1935 r.; l. 60 XX w.; l. 2010-12

Data konsekracji: brak danych.

Fundator: rodzina Noskowskich (XVII w.); Jakub i Jadwiga Przyjemscy (XVIII w.).

Architekt: brak danych.

Budowniczy / cieśla: brak danych.

Dekoracje malarskie: l. 1934-35 Wiktor Gosieniecki

Historia:

Pierwszy kościół zbudowano w XIV w. z fundacji rodziny Wezenborgów (Wezenburgów lub Wizenburgów)⁵⁾. Obiekt ten w 2 poł. XVI w. nie był już użytkowany. Kościół obecny pw. Świętego Andrzeja Apostoła, postawiony na miejscu poprzedniego, pochodzi z 2 poł. XVII w., zbudowany z drewna dębowego. W prezbiterium pod ołtarzem znajdowała się murowana krypta⁵⁾. Opis z początku XVIII przedstawiał świątynię jako starą, stęchłą, ze zniszczonym dachem (vetus, putrefacta, male tecta)⁵⁾. W protokole z wizytacji z roku 1739 r. zapisano: per bene tectum vimin maior parte dirate⁵⁾, co dokumentuje doraźny remont dachu. W tym samym roku kościół doczekał się remontu gruntownego, sfinansowanego z funduszy Przyjemskich, w wyniku którego wycięto nowe lub powiększono istniejące otwory okienne w ścianie północnej nawy, dostawiono szkielet (pozostawiając go bez wypełnienia) po zewnętrznej stronie ścian zrębowych, w nawie założono nowe belki wiązarowe, strop i więźbę, w prezbiterium również wykonano nową więźbę oraz kolebkę pozorną, wybudowano również nową zakrystię o konstrukcji zrębowej. Wnętrze ozdobiła dekoracja malarska a całość remontu została upamiętniona wyciętą na podciągu stropu inskrypcją. Ponowny gruntowny remont kościoła miał miejsce w roku 1866, przełożono wtedy część więźby, wykonano nową sygnaturkę, wstawiono słupy podciągów, dobudowano kruchtę zachodnią z klatką schodową a w celu dostępu na emporę chóru wycięto otwór w zrębie ściany zachodniej⁵⁾. Kompleksową renowację z lat 1934-35 można w zasadzie zakwalifikować jako przebudowę, gdyż w jej wyniku część zrębowej ściany tęczowej zastąpiono murowaną (odcinek południowy), południową ścianę nawy wyposażono w kilka murowanych przypór a szkielet wypełniono cegłą. W tym czasie wnętrze zyskało nową dekorację malarską autorstwa Wiktora Gosienieckiego⁵⁾. Prace udokumentowano inskrypcją na podciągu. W latach 1999-2000 dobudowano boczną kaplicę (murowany aneks). Remontowany gruntownie w latach 2010-12, z przebudową kaplicy³⁾ w tym likwidacją dachu płaskiego.

Józef Łukaszewicz w pozycji „Krótki Opis Historyczny Kościołów Parochialnych…” tom II, tak pisze:

„Wieś Golenia należała w 17. w. do Noskowskich, herbu Zaręba, a później do Przyjemskich. Kto i kiedy w tej wsi kościół parochialny założył, nie wiadomo. Istniał on atoli już w połowie 15. wieku, albowiem jest o nim wzmianka w księdze biskupiej pod rokiem 1462. Od samego początku z drewna postawiony, w czasie wizyty Happa w r. 1610 okazywał już wielką starożytność i zdaje się, że wówczas był jeszcze pierwiaskową budową. >>Wieś Golinia, (sic) mówi wspomniona wizyta – ma kościół parochialny, drewniany i już starodawny (antiquam) poświęcony pod tytułem ś. Andrzeja apostoła.<< Ten sam kościół, który Happ w roku 1610 oglądał, stał jeszcze w czasie wizyty Gnińskiego w roku 1683 bo i ta wizyta nazywa go starodawnym (antiquior). Dzisiejszy kościół w Goleni nie zawiera w sobie żadnych zgoła pomników z odległej przeszłości. - Najdawniejsze księgi jego zaczynają się od roku dopiero 1725.”⁶⁾

Konstrukcja: zdwojona, od wewnątrz zrębowa od zewnątrz szkieletowa (wtórna).

Opis:

Kościół jednonawowy o zdwojonej konstrukcji ścian, wewnątrz zrębowej, od zewnątrz okolonej szkieletem. Orientowany, zbudowany z drewna dębowego. Prezbiterium niższe i węższe od nawy, zamknięte prostokątnie. Po północnej stronie prezbiterium boczna zakrystia. Kruchta od frontu na całą szerokość zachodniej ściany nawy, z dwoma pomieszczeniami gospodarczymi na skrajach. Murowana kaplica na całej długości południowej ściany nawy. Ściany nawy i prezbiterium z odsłoniętymi polami wykończonymi tynkiem. Ściany zakrystii i kruchty oszalowane. Na murowanych ścianach kaplicy imitacja konstrukcji szkieletowej wykonana z deskowania. Dach dwukalenicowy, osobny dla nawy i prezbiterium, dwuspadowy, kryty gontem. Sześcioboczna wieżyczka na sygnaturkę, zwieńczona cebulastym hełmem blaszanym z latarnią, krzyżem i chorągiewką z datą „1866 M”. Nad szczytem zachodnim chorągiewka z inskrypcją „JAKUB I JADWIGA”. Dachy nad kruchtą, zakrystią i kaplicą dachy pulpitowe.

Wnętrze i wyposażenie:

Wewnątrz prezbiterium pozorne sklepienie kolebkowe, wewnątrz nawy płaski strop belkowy. Chór muzyczny wsparty na dwóch kolumnach, o falistej linii parapetu z prospektem organowym. Polichromia barokowa na stropie prezbiterium i z 1935 r., autorstwa Wiktora Gosienieckiego¹⁾ z wizerunkami świętych i Immaculatą²⁾. Barokowy ołtarz główny z p. XVIII w. z wizerunkiem Matki Boskiej z XVII w., w sukience srebrnej z 1826 r. i obrazem św. Andrzeja w zwieńczeniu²⁾. Dwa ołtarze boczne barokowe z ok. poł. XVII w. Ambona barokowa przy północnej ścianie kościoła z ok. 1700 r., wsparta na rzeźbie Świętego Jonasza³⁾. Rzeźba późnogotycka Chrystusa Frasobliwego z XVI w. Obraz MB Golińskiej stanowi cel pielgrzymek.

Na podciągu stropu (w osi nawy) dwie inskrypcje upamiętniające renowacje świątyni. Po stronie południowej inskrypcja po łacinie: „HEC ECCLESIA DESOLATA MAGNO SUMPTO PIORUM PAROCHIANORUM ET HONESTIORUM JACOBI ET HEDWIGIS CONIUGUM BONORUM GOLINIA FUNDATA EST RESTAURATA A D 1739 DIEB.8 OBRIS.” Po stronie północnej inskrypcja w języku polskim: „UMIŁOWANY TEN KOŚCIÓŁ ODNOWILI PARAFIANIE GOLIŃSCY Z FUNDUSZY LEGOWANYCH I OFIARNYM ZBIOROWYM WYSIŁKIEM W CIĘŻKICH CZASACH POWOJENNYCH R P 1934”.

Otoczenie:

Po stronie południowej dzwonnica drewniana konstrukcji słupowej z 1750 r., zbudowana na planie kwadratu i zwieńczona namiotowym dachem gontowym. Do dzwonnicy dobudowane murowane pomieszczenia gospodarcze. Teren kościelny otoczony ogrodzeniem – słupki murowane z cegły zwieńczone betonową, wysoką czapą; podmurówka z kamienia łupanego; wypełnienie pól z drewnianych sztachet w okładzie pionowym z dolnym pasem urozmaiconym skośnym, krzyżowym układem. Dostęp na teren kościelny poprzez szeroką bramę. Plac kościelny wykończony brukiem granitowym. Na pozostałej części trawnik. Na terenie kościelnym występuje starodrzew. Tuż za ogrodzeniem po stronie południowej zadaszona wiata o ścianach szachulcowych – miejsce biwakowe. Dalsze otoczenie stanowią łąki i rzeczka (obiekt zlokalizowany poza centrum miejscowości).

Obiekt zabytkowy: Decyzja nr 618 z dnia 15.03.199 r.

Mapy: Atlas Copernicus 1:200.000 – 136.A3; Atlas Kompas 1:200.000 – 84.C3/4; Atlas ExpressMap 1:200.000 – 85.A4; Atlas Cartomedia 1:75.000 – 105.Za37.

Mapy archiwalne:

P41 S25 A (alt. 4125 A) GÓRA (1:25 000 WIG - Mapa Szczegółowa Polski /1929 – 1939/)

P41 S25 D (alt. 4125 D) GOLINA (1:25 000 WIG - Mapa Szczegółowa Polski /1929 - 1939/)

4070 (alt. 2272) Gora (1:25 000 Topographische Karte (Messtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 – 1945/)

4070 Gora (1:25 000 Bildplan / Bildskizze - niemieckie fotomapy w cięciu TK25 /1939 - 1944/)

Dawne oraz obcojęzyczne nazwy miejscowości na archiwalnych mapach: Annenhof⁴⁰⁷⁰⁾; Golenia⁶⁾; Golinia⁶⁾; Göllen⁴⁰⁷⁰⁾.

Literatura:

1) Wielkopolskie Kościoły Drewniane; Ryszard Brykowski; Księgarnia Św. Wojciecha; Poznań 2001; str. 143.

2) Drewniane Kościoły w Wielkopolsce; Piotr Maluśkiewicz; Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury; Poznań 2004; str. 77.

3) http://www.kosciolydrewniane.pl/

4) http://pl.wikipedia.org/

5) Kościoły Drewniane o Zdwojonej Konstrukcji Ścian w Wielkopolsce; Aleksander Jankowski; Wydawnictwo Uniwersytetu im. Kazimierza Wielkiego; Bydgoszcz 2009; str. 206-209.

6) Krótki Opis Historyczny Kościołów Parochialnych, kościółków, kaplic, klasztorów, szkółek parochialnych, szpitali i innych zakładów dobroczynnych w dawnej Dyecezyi Poznańskiej; Józef Łukaszewicz; tom II; Poznań 1859; str. 229.

7) Słownik Krajoznawczy Wielkopolski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa – Poznań 1992, Komitet redakcyjny: Paweł Anders, Włodzimierz Łęcki, Piotr Maluśkiewicz. Rozszerzone wydanie: Wielkopolska – Słownik Krajoznawczy, Wydawnictwo Kurpisz, Poznań – 2002.

Zdjęcia wykonano dnia 23 lutego 2014 r.

Wykorzystano fragment mapy archiwalnej: o godle 4070 (alt. 2272) Gora (1:25 000 Topographische Karte (Messtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 – 1945/) z roku 1940 za zgodą serwisu internetowego MAPSTER.