Rusko - drewniany kościół pw. św. Wojciecha oraz drewniana dzwonnica

województwo wielkopolskie,

powiat jarociński,

gmina miejsko-wiejska Jaraczewo (dawniej gmina Jaraczew).

Rusko, ul. Koźmińska 10; 63-233 Jaraczewo.

archidiecezja poznańska,

dekanat borecki,

parafia pw. św. Wojciecha in situ.

GPS: 51°54′37,73″N 17°21′52,59″E

Typ obiektu: Pierwotnie kościół obrządku rzymskokatolickiego. Obecnie bez zmian.

Status: kościół parafialny.

Data budowy: 1833r.

Data przebudowy / rozbudowy: 1913r. - dobudowa kaplicy i kruchty.

Data renowacji / restauracji / remontu: 1866r.³⁾, 1913r.²⁾, 1995r.^{2) 3)}

Data konsekracji: brak danych.

Fundator: brak danych.

Architekt: brak danych.

Budowniczy / cieśla: brak danych.

Historia:

Świątynia pw. św. Wojciecha powstała w Rusku w roku 1613, wystawił ją Wojciech Suchorzewski, a konsekrował w 1626 roku biskup sufragan poznański Jan Trach Gniński. Wojciech Suchorzewski po wybudowaniu kościoła ubiegał się o nadanie mu praw parafialnych i stało się to 28 czerwca 1617r.⁵⁾ Do parafii należały podobnie jak dzisiaj wioski: Rusko, Suchorzewko, Janów (obecnie część Suchorzewka) i Strzyżewko⁵⁾.

W 1833 roku na miejscu pierwotnej drewnianej budowli wzniesiony został kościół parafialny pod wezwaniem św. Wojciecha. Odnowiony w 1866r.³⁾ Restaurowany w 1913r. z dobudową kaplicy i kruchty. Odnowiony w 1995r.³⁾

Konstrukcja: szkieletowa.

Opis:

Kościół szachulcowy, jednonawowy konstrukcji szkieletowej (słupowo-ryglowej). Orientowany. Salowy, bez wyodrębnionego z nawy prezbiterium, zamknięty trójbocznie. Z boku nawy dwie kaplice, kruchta i zakrystia. Kaplica północna zamknięta prosto, ściany boczne na końcowym odcinku zwężają się ku zamknięciu. Wieża drewniana od frontu, konstrukcji słupowej, oszalowana deskami. Zwieńczona hełmem piramidalnym, krytym dachówką z krzyżem i kulą na szczycie. Ściany nawy z odsłoniętą konstrukcją szkieletową malowaną na kolor czarny. Pola wypełnione cegłą otynkowane i malowane na biało. Ściany zakrystii murowane i tynkowane. Całość na wydatnej, otynkowanej podmurówce. Dach główny jednokalenicowy, dwyspadowy, zamknięty trójbocznie, kryty dachówką. Dach kaplicy północnej jednokalenicowy (kalenica niższa niż nawy głównej), dwyspadowy, zamknięty prosto ze zwężeniem w kierunku zamknięcia, kryty dachówką. Dachy kaplicy południowej, kruchty i zakrystii dwuspadowe, bardziej płaskie, również kryte dachówką. Dodatkowe daszki nad drzwiami.

Wnętrze i wyposażenie:

Wewnątrz ściany otynkowane. Strop płaski, drewniany wspólny dla całej świątyni, podtrzymywany przez dwa filary. Chór muzyczny osadzony nad kruchtą z parapetem o prostej linii. Ołtarz boczny i w kaplicy, oraz ambona barokowe z p. XVII w. Drugi ołtarz boczny rokokowy.

W obecnym obiekcie zachowały się elementy wyposażenia z poprzedniego kościoła: niewielki renesansowy ołtarz główny pochodzący z około 1630r.⁵⁾, obraz patrona kościoła datowany również na rok 1630⁵⁾, rokokowy prawy ołtarz boczny 1 poł. XVIIw.²⁾, chrzcielnica w kształcie syreny dźwigającej na głowie muszlę z początku XIX wieku.⁵⁾ W ołtarzu głównym znajduje się obraz św. Wojciecha oraz obraz Ukoronowanie Najświętszej Maryi Panny. W ołtarzach bocznych umieszczone są obrazy Matki Bożej, św. Antoniego i św. Jana Nepomucena.

Otoczenie:

Dzwonnica drewniana, otwarta, kryta gontowych dachem czterospadowym zlokalizowana po stronie północno-zachodniej. Teren ogrodzony, od strony ulicy ogrodzenie kute mocowane do murowanych z cegły filarów zakończonych betonową czapą, wszystko na wysokiej murowanej z ciosanego granitu podmurówki zakończonej warstwą cegły na rolkę. Brama w charakterze ogrodzenia dwuskrzydłowa, z furtkami po bokach, mocowane do wysokich filarów murowanych z cegły. Kute elementy ogrodzenia bogato zdobione. Obok kościoła na kamiennym postumencie stoi barokowa figura z 1763r. Na terenie kościelnym zieleń w postaci wysokich drzew i krzewów między innymi starodrzew w skład którego wchodzą lipy, grochodrzewy i modrzewie.

Józef Łukaszewicz w dziele „Krótki Opis Historyczny Kościołów Parochialnych…” tom II, wydanym w 1859r. Nie wspomina o obecnej budowli, która wówczas już istniała. Natomiast tak pisze o wcześniejszych świątyniach zlokalizowanych na miejscu obecnego kościoła:

„...Kto i kiedy w tej wsi kościół parochialny założył, niewiadomo. Od samego początku drewniany, musiał w pierwszych latach 17go wieku spłonąć w pożarze, albo też runąć ze starości, albowiem w r. 1613. Wojciech Suchorzewski, ówczesny dziedzic Ruska wzniósł w miejsce jego nowy kościół, także z drzewa, a Andrzej Opaleński, biskup poznański, nadał mu nową erekcyą dnia 1 Czerwca 1617, oblatowaną tegoż roku dnia 15 Września w aktach konsystorskich. Kościół ten poświęcił dnia 10 Maja 1626 r. wraz z trzema ołtarzami Jan Gniński, sufragan poznański. Należał on dawniej do dekanatu kozminskiego, (dziś jest w dekanacie borkowskim,) i był affilowany do kościoła parochialnego w Cerekwicy. Nie zawiera w sobie żadnych zgoła pomników w wieków upłynionych. Księgi jego zaczynają się dopiero od roku 1764.”

[pisownia oryginalna]

Obiekt zabytkowy:

Decyzja nr kl.III-885/11/61 z dnia 27 grudnia 1961r.

Mapy:

Atlas Copernicus 1:200.000 – 136.A3; Atlas Kompas 1:200.000 – 84.C4; Atlas ExpressMap 1:200.000 – 84.D4/5; Atlas Cartomedia 1:75.000 – 104.Ya38.

Mapy archiwalne:

P41 S25 A (alt. 4125 A) GÓRA (1:25 000 WIG - Mapa Szczegółowa Polski /1929 - 1939/)

P41 S25 D (alt. 4125 D) GOLINA (1:25 000 WIG - Mapa Szczegółowa Polski /1929 - 1939/)

4070 (alt. 2272) Gora (1:25 000 Topographische Karte (Messtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/)

4070 Gora (1:25 000 Bildplan / Bildskizze - niemieckie fotomapy w cięciu TK25 /1939 - 1944/)

4070 (alt. 2272) Gora (1:25 000 AMS M841 Germany [east], M851 Poland, M852 East Prussia)

Dawne oraz obcojęzyczne nazwy miejscowości na archiwalnych mapach: Adlershorst.

Literatura:

1) Wielkopolskie Kościoły Drewniane; Ryszard Brykowski; Księgarnia Św. Wojciecha; Poznań 2001; str. 170.

2) Drewniane Kościoły w Wielkopolsce; Piotr Maluśkiewicz; Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury; Poznań 2004; str. 221.

3) http://www.kosciolydrewniane.pl/

4) http://pl.wikipedia.org/

5) http://www.rusko.archpoznan.pl/

6) Krótki Opis Historyczny Kościołów Parochialnych, kościółków, kaplic, klasztorów, szkółek parochialnych, szpitali i innych zakładów dobroczynnych w dawnej Dyecezyi Poznańskiej; Józef Łukaszewicz; tom II; Poznań 1859; str. 135.

7) Słownik Krajoznawczy Wielkopolski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa – Poznań 1992, Komitet redakcyjny: Paweł Anders, Włodzimierz Łęcki, Piotr Maluśkiewicz. Rozszerzone wydanie: Wielkopolska – Słownik Krajoznawczy, Wydawnictwo Kurpisz, Poznań – 2002.

Zdjęcia wykonano dnia 23 lutego 2014r.

Wykorzystano fragment mapy archiwalnej o godle: 4070 (alt. 2272) Gora (1:25 000 Topographische Karte (Messtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/) z roku 1940 za zgodą serwisu internetowego MAPSTER.