województwo wielkopolskie,
powiat
grodziski,
gmina Kamieniec,
adres: Łęki Wielkie 1, 64-062 Łęki
Wielkie,
archidiecezja poznańska,
dekanat
kościański,
parafia „in situ”.
GPS:
52°7′47.0″N 16°30′31.1″E.
Typ
obiektu: Pierwotnie kościół obrządku rzymsko-katolickiego pw. śś.
Jakuba i Katarzyny (wcześniejszy obiekt). Obecnie kościół
obrządku rzymsko-katolickiego pw. św. Katarzyny i Niepokalanego
Serca Maryi.
Status:
kościół parafialny.
Data
budowy: 1776 r.
Data
przebudowy / rozbudowy: 1863 (rozbiórka kruchty zachodniej)5);
1870 r. (dobudowa kruchty)3);
l. 1904-05 (do obecnego kształtu).
Data
renowacji / restauracji / remontu: 1843 r. (dach)5); 1863
(wieża)5) 1870 r. (podmurówka,
posadzka)5);
1966 r.
Data
konsekracji: brak danych.
Fundator:
pisarz wielki koronny Maksymilian Mielżyński; Florentyna Kęszycka
(rozbudowa z l. 1904-05).
Architekt:
[budowniczy] Włoszkiewicz z Kościana (projekt
rozbudowy
z l. 1904-05).
Budowniczy
/ cieśla: Lauschner ze Śmigla (remont dachu 1843 r.); Konrad
z Wielichowa (remont wieży i dachu w 1895 r.).
Historia:
Pierwszy
kościół na tym miejscu (pierwotnie pod wezwaniem śś. Jakuba i
Katarzyny) został zbudowany prawdopodobnie już w XII w. Wymieniony
w dokumentach w XIII w. W połowie XV w. opisany jest fakt przerwania
remontu na skutek sporu z budowniczym5).
Rozebrany w końcu XV w. Kolejna świątynia ufundowana przez Jana
Gnińskiego została wybudowana na miejscu poprzedniej po roku 1500
(konsekrowana 1504 r.). Kościół był remontowany w 1 poł. XVII w.
(przez Samuela
Gnińskiego) i w 2 ćw. XVIII w5).
Posiadał malarską dekorację ścian i stropu oraz murowaną
zakrystię (opisane w protokołach wizytacji z lat 1640-1641) a także
wieżyczkę z sygnaturką (odnotowaną w 1718 r.). Spalił się w
1768 roku5).
Obecny
kościół wzniesiony na miejscu poprzednich pochodzi
z 1776 r. Zbudowany z fundacji pisarza wielkiego koronnego
Maksymiliana Mielżyńskiego. Zbudowany
na planie krzyża z nieco dłuższym, zamkniętym poligonalnie
prezbiterium. Na przecięciu ramion owalne centrum z elipsoidalną
kopułą. Ramiona spięte aneksami (zakrystia i loża kolatorska). Na
przedłużeniu zachodniego ramienia wieża poprzedzona kruchtą. W
1843 r. remont dachu kościoła przeprowadził budowniczy Lauschner
ze Śmigla. W 1863 r. dokonano naprawy wieży oraz rozebrano
zachodnią kruchtę. Remont generalny, w trakcie którego wykonano
nową podmurówkę oraz wylano cementową posadzkę, przeprowadzono w
1870 r. Prowizoryczny aneks pełniący rolę kruchty (opisywany
jako: „przystawka sklecona z drewna
sosnowego. Nie przyłączona do kościoła, w której przeciąg
wielki”5))
rozebrano pod koniec XIX w. W 1895 r. naprawy wieży i dachu dokonał
budowniczy Konrad z Wielichowa. W
1904-05 r.
dokonano przebudowy obiektu nakładem
Florentyny Kęszyckiej i wg projektu budowniczego Włoszkiewicza z
Kościana do obecnego kształtu5).
Poddany renowacji w 1966 r. – Teodor i
Stanisław Szukała3).
Konstrukcja:
zdwojona konstrukcja ścian nawy,
szkieletowo-dylowa;
wieża o konstrukcji szkieletowo-dylowej
w przyziemiu i słupowo-ramowej powyżej.
Opis:
Drewniany
kościół o zdwojonej konstrukcji
ścian.
Orientowany. Rzut
zbudowany na planie krzyża (pierwotnie
zbliżonym do greckiego przeciętego kołem obecnie bardziej
łacińskiego).
Bryła rozczłonkowana w wyniku
rozbudowy pierwotnego założenia (partia zachodnia). Prezbiterium
wydłużone, zamknięte trójbocznie z zakrystią i lożą kolatorską
po bokach. Ramiona boczne o kalenicach
nieznacznie niższych od nawy głównej, zamknięte prostokątnie i
zwieńczone trójkątnymi szczytami. Z boku nawy w części frontowej
dwa symetryczne aneksy
o konstrukcji szkieletowej, licowane ze
szczytami bocznych ramion krzyża i zachodnią ścianą wieży.
Wysoka czworoboczna wieża zespolona z
korpusem od zachodu. Na osi założenia dwukondygnacyjna
kruchta od zachodu kryta
dachem dwuspadowym. Owalna partia
centralna kryta dachem brogowym (o wybrzuszonych połaciach), całość
zwieńczona gazonem z krzyżem i zespolonym z dwuspadowymi dachami
nad ramionami krzyża5).
Trójpołaciowe dachy na zakrystii i
loży kolatorskiej. Wieża
trzykondygnacyjna z kruchtą w przyziemiu, okalającymi gzymsami
okapowymi, zwieńczona
dachem namiotowym z kulą i krzyżem. Dachy
kryte
łupkiem. Całość wspiera się na
solidnej kamiennej podmurówce, której ostatnia warstwa wykonana
jest z cegły układanej na rolkę. Przed
głównym wejściem szeroki podest na który prowadzą betonowe
stopnie. Wszystkie ściany od zewnątrz
oszalowane. Zachowane fragmenty
oryginalnego gzymsu koronującego.
Wnętrze
i wyposażenie:
Pierwotny
charakter wnętrza został zmieniony poprzez wycięcie arkad
otwierających przestrzeń partii centralnej do dawnej loży
kolatorskiej i aneksów zachodnich oraz poprzez wycięcie otworów
między wieżą a aneksami5).
Wewnątrz, część centralna kryta
pozorną eliptyczną kopułą, a ramiona krzyża stropem płaskim z
fasetami. W aneksach zachodnich stropy z
pułapem dolnym z podciągami na przyściennych słupach. W
partii XVIII w. zachowany oryginalny detal architektoniczny. Podłoga
z płyt kamiennych. Chór muzyczny wsparty na słupach, o falistej
linii parapetu z rokokowym prospektem organowym z ok. 1776 r.
Polichromia, w kopule z wizerunkiem Trójcy
Świętej wśród
obłoków, przemalowana ok. 1870 r.,
odnowiona w 1966 r. przez Teodora Szukałę i uzupełniona o
postacie NMP, Świętych Wojciecha i
Stanisława2)3).
Medaliony z wizerunkami Czterech Ewangelistów. Na ścianach
polichromia iluzjonistyczna. Ołtarz główny neobarokowy z
elementami z XVIII w. Ołtarz boczny (północny)
późnoklasycystyczny z
obrazem św. Katarzyny. Ambona z k.
XVIII w. z malowidłami z 1897 r.
Wczesnobarokowa rzeźba MB Bolesnej z 1 poł. XVII w. Chrzcielnica w
kształcie stiukowej kolumny z rzeźbą
Chrzest Chrystusa i datą
„1789”. Prospekt organowy i
konfesjonał rokokowe
z ok. 1776 r.
Otoczenie:
Dzwonnica
drewniana konstrukcji słupowo – ramowej z k. XVIII w. Zbudowana na
planie kwadratu, kryta gontowym dachem namiotowym. Dwa dzwony z 1778
r. z odlewni Erdmana Kaliefe. Plebania z k. XIX w. Teren otoczony
kutym ogrodzeniem na podmurówce. Główna brama osadzona na
solidnych filarach z dwoma symetrycznie rozstawionymi furtkami
osadzonymi na nieco niższych filarach na wprost kruchty. Filary
murowane z cegły, otynkowane, zakończone namiotowym, przewieszonym
zwieńczeniem. Brama i furtka stylistycznie spójna z ogrodzeniem.
Teren kościelny nieco wyniesiony stąd przed bramą cztery betonowe
stopnie z chodnika. Drugie wejście na teren po stronie południowej
w postaci pojedynczej furtki również osadzonej na murowanych
filarach. Od strony plebani niewysoki murowany z ciosanego kamienia
mur nakryty betonową czapą. Kościół stoi w otoczeniu starych
drzew. Na przykościelnym cmentarzu kaplica grobowa Kęszyckich,
nagrobek Julianny z Dobierskich Sadowiczowej z 1820 r. oraz płyty
nagrobne Chłapowskich z XIX w6).
Obiekt
zabytkowy: Decyzja nr 2550/A z dnia 15.02.1955 r..
Mapy:
Atlas Copernicus 1:200.000 –
113.C1;
Atlas Kompas 1:200.000 – 83.E1;
Atlas ExpressMap
1:200.000 – 83.B2;
Atlas Cartomedia 1:75.000 – 85.Oa34.
Mapy
archiwalne:
P40
S23 E (alt. 4023 E) KOŚCIAN *** (1:25 000 WIG - Mapa Szczegółowa
Polski /1929 – 1939/)
3865
(alt. 2130) Konojad (1:25 000 Topographische Karte (Messtischblatt)
cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 – 1945/)
3865
Konojad (1:25 000 Bildplan / Bildskizze - niemieckie fotomapy w
cięciu TK25 /1939 – 1944/)
2522
II Kościan (1:50 000 AMS M751, M753 Poland, M752 East Prussia)
Dawne
oraz obcojęzyczne nazwy miejscowości na archiwalnych mapach:
Wielkie Łęki; Grosse Lenki; Grosse Lenken.
Literatura:
1)
Wielkopolskie Kościoły Drewniane; Ryszard Brykowski; Księgarnia
Św. Wojciecha; Poznań 2001; str. 156.
2)
Drewniane Kościoły w Wielkopolsce; Piotr Maluśkiewicz; Wojewódzka
Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury; Poznań 2004; str.
143-144.
5)
Kościoły
Drewniane o Zdwojonej
Konstrukcji Ścian w Wielkopolsce; Aleksander Jankowski; Wydawnictwo
Uniwersytetu im. Kazimierza Wielkiego; Bydgoszcz 2009; str.
238-242.
6)
Architektura
Drewniana w Polsce; Grażyna Ruszczyk; Sport i Turystyka - Muza SA;
Warszawa 2009; str.
525-526.
7)
Kościoły
drewniane Ziemi Grodziskiej – Jerzy Sobczak – WMZG – 1999
8)
Słownik
Krajoznawczy Wielkopolski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa –
Poznań 1992, Komitet redakcyjny: Paweł Anders, Włodzimierz Łęcki,
Piotr Maluśkiewicz. Rozszerzone wydanie: Wielkopolska – Słownik
Krajoznawczy, Wydawnictwo Kurpisz, Poznań – 2002.
9)
Kościoły
drewniane województwa poznańskiego – Ewa Stańska i Paweł
Domachowski – BORT PTTK – Poznań 1989.
Zdjęcia wykonano dnia:
19 lutego 2006 r.
Wykorzystano fragment mapy archiwalnej: o godle 3865 (alt. 2130) Konojad (1:25 000 Topographische Karte (Messtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 – 1945/) z roku 1940 za zgodą serwisu internetowego MAPSTER.
Nie jest taki duży :] U nas na wiosce jest bardzo podobny tlyko w trochę gorszym stanie :]
OdpowiedzUsuńPodaj jeszcze proszę o jakiej wiosce mówimy, bo może nie znam, a może mam przygotowany i czeka w kolejce ;)
UsuńPięknie wygląda, również uwielbiam zwiedzać takie miejsca.
OdpowiedzUsuńNo to jest nas więcej...
Usuń