środa, 25 stycznia 2017

Łęki Wielkie - drewniany kościół pw. św. Katarzyny i Niepokalanego Serca Maryi oraz drewniana dzwonnica

województwo wielkopolskie,
powiat grodziski,
gmina Kamieniec,
adres: Łęki Wielkie 1, 64-062 Łęki Wielkie,
archidiecezja poznańska,
dekanat kościański,
parafia „in situ”.


GPS: 52°7′47.0″N 16°30′31.1″E.


Typ obiektu: Pierwotnie kościół obrządku rzymsko-katolickiego pw. śś. Jakuba i Katarzyny (wcześniejszy obiekt). Obecnie kościół obrządku rzymsko-katolickiego pw. św. Katarzyny i Niepokalanego Serca Maryi.
Status: kościół parafialny.
Data budowy: 1776 r.
Data przebudowy / rozbudowy: 1863 (rozbiórka kruchty zachodniej)5); 1870 r. (dobudowa kruchty)3); l. 1904-05 (do obecnego kształtu).
Data renowacji / restauracji / remontu: 1843 r. (dach)5); 1863 (wieża)5) 1870 r. (podmurówka, posadzka)5); 1966 r.
Data konsekracji: brak danych.
Fundator: pisarz wielki koronny Maksymilian Mielżyński; Florentyna Kęszycka (rozbudowa z l. 1904-05).
Architekt: [budowniczy] Włoszkiewicz z Kościana (projekt rozbudowy z l. 1904-05).
Budowniczy / cieśla: Lauschner ze Śmigla (remont dachu 1843 r.); Konrad z Wielichowa (remont wieży i dachu w 1895 r.).


Historia:
Pierwszy kościół na tym miejscu (pierwotnie pod wezwaniem śś. Jakuba i Katarzyny) został zbudowany prawdopodobnie już w XII w. Wymieniony w dokumentach w XIII w. W połowie XV w. opisany jest fakt przerwania remontu na skutek sporu z budowniczym5). Rozebrany w końcu XV w. Kolejna świątynia ufundowana przez Jana Gnińskiego została wybudowana na miejscu poprzedniej po roku 1500 (konsekrowana 1504 r.). Kościół był remontowany w 1 poł. XVII w. (przez Samuela Gnińskiego) i w 2 ćw. XVIII w5). Posiadał malarską dekorację ścian i stropu oraz murowaną zakrystię (opisane w protokołach wizytacji z lat 1640-1641) a także wieżyczkę z sygnaturką (odnotowaną w 1718 r.). Spalił się w 1768 roku5).
Obecny kościół wzniesiony na miejscu poprzednich pochodzi z 1776 r. Zbudowany z fundacji pisarza wielkiego koronnego Maksymiliana Mielżyńskiego. Zbudowany na planie krzyża z nieco dłuższym, zamkniętym poligonalnie prezbiterium. Na przecięciu ramion owalne centrum z elipsoidalną kopułą. Ramiona spięte aneksami (zakrystia i loża kolatorska). Na przedłużeniu zachodniego ramienia wieża poprzedzona kruchtą. W 1843 r. remont dachu kościoła przeprowadził budowniczy Lauschner ze Śmigla. W 1863 r. dokonano naprawy wieży oraz rozebrano zachodnią kruchtę. Remont generalny, w trakcie którego wykonano nową podmurówkę oraz wylano cementową posadzkę, przeprowadzono w 1870 r. Prowizoryczny aneks pełniący rolę kruchty (opisywany jako: „przystawka sklecona z drewna sosnowego. Nie przyłączona do kościoła, w której przeciąg wielki”5)) rozebrano pod koniec XIX w. W 1895 r. naprawy wieży i dachu dokonał budowniczy Konrad z Wielichowa. W 1904-05 r. dokonano przebudowy obiektu nakładem Florentyny Kęszyckiej i wg projektu budowniczego Włoszkiewicza z Kościana do obecnego kształtu5). Poddany renowacji w 1966 r. – Teodor i Stanisław Szukała3).
Konstrukcja: zdwojona konstrukcja ścian nawy, szkieletowo-dylowa; wieża o konstrukcji szkieletowo-dylowej w przyziemiu i słupowo-ramowej powyżej.


Opis:
Drewniany kościół o zdwojonej konstrukcji ścian. Orientowany. Rzut zbudowany na planie krzyża (pierwotnie zbliżonym do greckiego przeciętego kołem obecnie bardziej łacińskiego). Bryła rozczłonkowana w wyniku rozbudowy pierwotnego założenia (partia zachodnia). Prezbiterium wydłużone, zamknięte trójbocznie z zakrystią i lożą kolatorską po bokach. Ramiona boczne o kalenicach nieznacznie niższych od nawy głównej, zamknięte prostokątnie i zwieńczone trójkątnymi szczytami. Z boku nawy w części frontowej dwa symetryczne aneksy o konstrukcji szkieletowej, licowane ze szczytami bocznych ramion krzyża i zachodnią ścianą wieży. Wysoka czworoboczna wieża zespolona z korpusem od zachodu. Na osi założenia dwukondygnacyjna kruchta od zachodu kryta dachem dwuspadowym. Owalna partia centralna kryta dachem brogowym (o wybrzuszonych połaciach), całość zwieńczona gazonem z krzyżem i zespolonym z dwuspadowymi dachami nad ramionami krzyża5). Trójpołaciowe dachy na zakrystii i loży kolatorskiej. Wieża trzykondygnacyjna z kruchtą w przyziemiu, okalającymi gzymsami okapowymi, zwieńczona dachem namiotowym z kulą i krzyżem. Dachy kryte łupkiem. Całość wspiera się na solidnej kamiennej podmurówce, której ostatnia warstwa wykonana jest z cegły układanej na rolkę. Przed głównym wejściem szeroki podest na który prowadzą betonowe stopnie. Wszystkie ściany od zewnątrz oszalowane. Zachowane fragmenty oryginalnego gzymsu koronującego.
Wnętrze i wyposażenie:
Pierwotny charakter wnętrza został zmieniony poprzez wycięcie arkad otwierających przestrzeń partii centralnej do dawnej loży kolatorskiej i aneksów zachodnich oraz poprzez wycięcie otworów między wieżą a aneksami5). Wewnątrz, część centralna kryta pozorną eliptyczną kopułą, a ramiona krzyża stropem płaskim z fasetami. W aneksach zachodnich stropy z pułapem dolnym z podciągami na przyściennych słupach. W partii XVIII w. zachowany oryginalny detal architektoniczny. Podłoga z płyt kamiennych. Chór muzyczny wsparty na słupach, o falistej linii parapetu z rokokowym prospektem organowym z ok. 1776 r. Polichromia, w kopule z wizerunkiem Trójcy Świętej wśród obłoków, przemalowana ok. 1870 r., odnowiona w 1966 r. przez Teodora Szukałę i uzupełniona o postacie NMP, Świętych Wojciecha i Stanisława2)3). Medaliony z wizerunkami Czterech Ewangelistów. Na ścianach polichromia iluzjonistyczna. Ołtarz główny neobarokowy z elementami z XVIII w. Ołtarz boczny (północny) późnoklasycystyczny z obrazem św. Katarzyny. Ambona z k. XVIII w. z malowidłami z 1897 r. Wczesnobarokowa rzeźba MB Bolesnej z 1 poł. XVII w. Chrzcielnica w kształcie stiukowej kolumny z rzeźbą Chrzest Chrystusa i datą „1789”. Prospekt organowy i konfesjonał rokokowe z ok. 1776 r.


Otoczenie:
Dzwonnica drewniana konstrukcji słupowo – ramowej z k. XVIII w. Zbudowana na planie kwadratu, kryta gontowym dachem namiotowym. Dwa dzwony z 1778 r. z odlewni Erdmana Kaliefe. Plebania z k. XIX w. Teren otoczony kutym ogrodzeniem na podmurówce. Główna brama osadzona na solidnych filarach z dwoma symetrycznie rozstawionymi furtkami osadzonymi na nieco niższych filarach na wprost kruchty. Filary murowane z cegły, otynkowane, zakończone namiotowym, przewieszonym zwieńczeniem. Brama i furtka stylistycznie spójna z ogrodzeniem. Teren kościelny nieco wyniesiony stąd przed bramą cztery betonowe stopnie z chodnika. Drugie wejście na teren po stronie południowej w postaci pojedynczej furtki również osadzonej na murowanych filarach. Od strony plebani niewysoki murowany z ciosanego kamienia mur nakryty betonową czapą. Kościół stoi w otoczeniu starych drzew. Na przykościelnym cmentarzu kaplica grobowa Kęszyckich, nagrobek Julianny z Dobierskich Sadowiczowej z 1820 r. oraz płyty nagrobne Chłapowskich z XIX w6).


Obiekt zabytkowy: Decyzja nr 2550/A z dnia 15.02.1955 r..
Mapy: Atlas Copernicus 1:200.000 – 113.C1; Atlas Kompas 1:200.000 – 83.E1; Atlas ExpressMap 1:200.000 – 83.B2; Atlas Cartomedia 1:75.000 – 85.Oa34.
Mapy archiwalne:
P40 S23 E (alt. 4023 E) KOŚCIAN *** (1:25 000 WIG - Mapa Szczegółowa Polski /1929 – 1939/)
3865 (alt. 2130) Konojad (1:25 000 Topographische Karte (Messtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 – 1945/)
3865 Konojad (1:25 000 Bildplan / Bildskizze - niemieckie fotomapy w cięciu TK25 /1939 – 1944/)
2522 II Kościan (1:50 000 AMS M751, M753 Poland, M752 East Prussia)
Dawne oraz obcojęzyczne nazwy miejscowości na archiwalnych mapach: Wielkie Łęki; Grosse Lenki; Grosse Lenken.


Literatura:
1) Wielkopolskie Kościoły Drewniane; Ryszard Brykowski; Księgarnia Św. Wojciecha; Poznań 2001; str. 156.
2) Drewniane Kościoły w Wielkopolsce; Piotr Maluśkiewicz; Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury; Poznań 2004; str. 143-144.
5) Kościoły Drewniane o Zdwojonej Konstrukcji Ścian w Wielkopolsce; Aleksander Jankowski; Wydawnictwo Uniwersytetu im. Kazimierza Wielkiego; Bydgoszcz 2009; str. 238-242.
6) Architektura Drewniana w Polsce; Grażyna Ruszczyk; Sport i Turystyka - Muza SA; Warszawa 2009; str. 525-526.
7) Kościoły drewniane Ziemi Grodziskiej – Jerzy Sobczak – WMZG – 1999
8) Słownik Krajoznawczy Wielkopolski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa – Poznań 1992, Komitet redakcyjny: Paweł Anders, Włodzimierz Łęcki, Piotr Maluśkiewicz. Rozszerzone wydanie: Wielkopolska – Słownik Krajoznawczy, Wydawnictwo Kurpisz, Poznań – 2002.
9) Kościoły drewniane województwa poznańskiego – Ewa Stańska i Paweł Domachowski – BORT PTTK – Poznań 1989.



Zdjęcia wykonano dnia: 19 lutego 2006 r.


Wykorzystano fragment mapy archiwalnej: o godle 3865 (alt. 2130) Konojad (1:25 000 Topographische Karte (Messtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 – 1945/) z roku 1940 za zgodą serwisu internetowego MAPSTER.

4 komentarze:

  1. Nie jest taki duży :] U nas na wiosce jest bardzo podobny tlyko w trochę gorszym stanie :]

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Podaj jeszcze proszę o jakiej wiosce mówimy, bo może nie znam, a może mam przygotowany i czeka w kolejce ;)

      Usuń
  2. Pięknie wygląda, również uwielbiam zwiedzać takie miejsca.

    OdpowiedzUsuń